μαγδαλένιο

Προϊστορικός πολιτισμός της ανώτερης βαθμίδας της παλαιολιθικής εποχής, που είχε διαδοθεί στη Γαλλία από τα Πυρηναία έως τις βόρειες ακτές και σε μεγάλο τμήμα της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης (έως την Πολωνία και την Ουκρανία)· στην Ιβηρική χερσόνησο ίχνη του βρέθηκαν μόνο στην περιοχή των Αστουρίας και στην Καταλονία (βόρεια Ισπανία), ενώ απουσιάζουν τελείως από τις περιοχές προς τη Μεσόγειο. Το μ. διαδέχθηκε τον σολούτριο πολιτισμό, ενώ στις περιοχές όπου αυτός δεν άκμασε, διαδέχθηκε τον ωρινάκιο. Κύριο χαρακτηριστικό του μ. –που πήρε την ονομασία του από το σπήλαιο Μαγδαληνή στη Δορδόνη της Γαλλίας– είναι η κατασκευή εργαλείων και όπλων από οστά και κέρατα, χαραγμένα συχνά με διακοσμητικά σχέδια. Πολύ διαδεδομένα είναι τα καμάκια από κέρατα τάρανδου, τα ακόντια και οι λεγόμενες ράβδοι διοικητών από σκαλισμένο κέρατο ταράνδου, η χρησιμότητα των οποίων δεν έχει επιβεβαιωθεί. Αρκετά λιγότερο ανεπτυγμένη ήταν η επεξεργασία αντικειμένων από λίθινες σχίζες, οι οποίες δεν μπορούν να συγκριθούν με τις πολύ ωραίες λεπίδες του προηγούμενου σολούτριου πολιτισμού. Κατά τα τέλη του μ. διαδόθηκε η χρήση των λεγόμενων μικρολίθων· πρόκειται για πολύ μακριά εργαλεία –εξαρτήματα από πυριτόλιθο, με διάφορα γεωμετρικά σχήματα, τριγωνικά, τραπεζοειδή, ημισελήνου κ.ά.– που πιθανώς να χρησίμευαν για τον οπλισμό της αιχμής των ξύλινων δοράτων ή ακοντίων. Όπως όλοι οι άνθρωποι των προηγούμενων περιόδων της παλαιολιθικής εποχής, οι άνθρωποι τότε ζούσαν από το κυνήγι και το ψάρεμα. Καθώς το κλίμα ήταν εξαιρετικά τραχύ (το μ. συμπίπτει με μία από τις πιο κρύες περιόδους της εποχής των παγετώνων), από τα πιο συνηθισμένα θηράματα ήταν ο τάρανδος και το μαμούθ, τα οποία συχνά εμφανίζονται στις βραχογραφίες τους. Στη φάση αυτή, η τέχνη της ανώτερης παλαιολιθικής εποχής έφτασε στην πιο ώριμη και σοφή έκφρασή της: στη ζωγραφική, με την πολυχρωμία και τις αποχρώσεις· στο σχέδιο, με μια επιτήδεια μετατόπιση του περιγράμματος και με τολμηρές απόπειρες δημιουργίας προοπτικής εικόνας, κατόρθωσαν να αποδώσουν την αίσθηση του χώρου και του όγκου. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές συνθέσεις ζωγραφικής βρίσκεται στο σπήλαιο της Αλταμίρα, στην Ισπανία. Παράλληλα με την τέχνη της χάραξης σε βράχους, μεγάλη διάδοση είχαν κατά το μ. η γλυπτική, η χαρακτική και το σκάλισμα πάνω σε οστά, δείγματα μιας κοινωνίας με αξιοσημείωτη ανάπτυξη.